ເປັນຫຍັງເວລາຝົນຕົກ ຫຼື ເຮົາພົບເຈິກັບອາກາດໜາວເຢັນແລ້ວມັກຈະຮູ້ສຶກເຫງົາ, ເສົ້າ, ບໍ່ຢາກອອກໄປໃສ ແລະ ເບື່ອຈົນບໍ່ຢາກເຮັດຫຍັງ ພຽງແຕ່ຢາກນອນຢູ່ຫຼ້າໆໃນກອງຜ້າຫົ່ມກັບຫ້ອງນອນສີ່ຫຼ່ຽມຂອງເຮົາເອງ.
ໂລກຊຶມເສົ້າຕາມລະດູການ Seasonal Affective Disorder
ໂລກຊຶມເສົ້າຕາມລະດູການ ຫຼື ທີ່ຫຼາຍຄົນເອີ້ນສັ້ນໆວ່າ SAD ແມ່ນສະພາວະຂອງອາລົມທີ່ປ່ຽນແປງຕາມລະດູການ ເຊິ່ງມັນມັກຈະເກີດຂຶ້ນຊ້ຳໆໃນທຸກປີໂດຍສະເພາະລະດູຝົນ-ໜາວ ຫຼື ຊ່ວງທີ່ມີແສງແດດໜ້ອຍເຮັດໃຫ້ ເຊໂຣໂທນິນ (Serotonin) ຫຼຸດລົງເຊິ່ງມີຜົນຕໍ່ອາລົມ.
ການປ່ຽນແປງຂອງແສງ ແລະ ຄວາມມືດມີຜົນຕໍ່ເວລາຂອງຊີວິດ (Circadian rhythm) ແລະ ລະດັບ ເມລາໂທນິນ (Melatonin) ທີ່ເພີ່ມຂຶ້ນໃນລະດູໜາວອາດເຮັດໃຫ້ຮູ້ສຶກງ່ວງຊຶມ, ໂດດດ່ຽວ ແລະ ເສົ້າ. ການປ່ຽນແປງໃນທຸກໆລະດູການມັນບໍ່ພຽງແຕ່ປ່ຽນອຸ່ນນະພູມ, ແສງ ຫຼື ບັນຍາກາດທີ່ປ່ຽນຜ່ານກ້າວເຂົ້າສູ່ລະດູການໃໝ່ ແຕ່ມັນຍັງສົ່ງຜົນຕໍ່ສະໝອງ, ອາລົມ-ພຶດຕິກຳ ແລະ ຮ່າງກາຍໄດ້.
SAD ມີຄວາມສຳພັນກັບ 4 ລະດູການຫຼັກ (ລະດູໜາວ, ລະດູຮ້ອນ, ລະດູໃບໄມ້ປົ່ງ ແລະ ລະດູໃບໄມ້ຫຼົ່ນ) ເຊິ່ງອີງຈາກລະດູການຕາມສາກົນ ມັກຈະມີຜົນຕາມທີ່ລະບົບພູມອາກາດກຳນົດໄວ້ໃນຫຼາຍປະເທດ (ໂດຍສະເພາະໃນປະເທດເຂດໜາວ) ໃນທາງການແພດ SAD ມັກຈະກ່າວເຖິງ 2 ລະດູຫຼັກໆຄື: ລະດູໜາວ Winter-pattern SAD ລະດູການນີ້ມັກພົບເຫັນຄົນຊຶມເສົ້າຫຼາຍທີ່ສຸດ ແລະ ລະດູຮ້ອນ (Summer-type) ສະພາວະຊຶມເສົ້າໃນລະດູຮ້ອນແມ່ນພົບໄດ້ໜ້ອຍກວ່າ.
ກວດເບິ່ງອາການ SAD ດ້ວຍຕົວເອງງ່າຍໆ
- ຮູ້ສຶກເສົ້າ, ເຫງົາ ຫຼື ຫົດຫູ່ໂດຍບໍ່ຮູ້ສາເຫດ.
- ພະລັງງານຫຼຸດລົງ, ເມື່ອຍງ່າຍ, ບໍ່ຢາກລຸກຈາກຕຽງ.
- ນອນຫຼາຍກວ່າປົກກະຕິ ແຕ່ຍັງຮູ້ສຶກບໍ່ສົດຊື່ນ.
- ນ້ຳໜັກຂຶ້ນ ຫຼື ຢາກກິນຂອງຫວານ/ແປ້ງຫຼາຍຜິດປົກກະຕິ.
- ຂາດແຮງຈູງໃຈ, ບໍ່ຢາກເຂົ້າສັງຄົມ ຫຼື ເຮັດກິດຈະກຳທີ່ເຄີຍມັກ.
- ບາງຄົນອາດມີຄວາມຄິດກ່ຽວກັບຄວາມສິ້ນຫວັງ ຫຼື ຄວາມຕາຍ.
ວິທີດູແລຕົນເອງເມື່ອຕ້ອງປະເຊີນກັບ SAD
1. ຮັບແສງທຳມະຊາດ (Light Therapy): ພະຍາຍາມອອກໄປສຳຜັດແສງແດດໃນຕອນເຊົ້າ, ເປີດຜ້າມ່ານ-ເປີດປ່ອງຢ້ຽມໃຫ້ແສງທຳມະຊາດເຂົ້າມາໃນເຮືອນ ຫຼື ບ່ອນເຮັດວຽກ.
2. ເຮັດກິດຈະກຳທີ່ມັກ: ນັ່ງສະມາທິ, ຫຼິ້ນເກມ, ເບິ່ງນັ່ງ-ຟັງເພງ, Workshop ຫຼື ອອກກຳລັງກາຍເປັນປະຈຳ ຈະຊ່ວຍກະຕຸ້ນຮໍໂມນຄວາມສຸກ.
3. ນອນໃຫ້ເປັນເວລາ: ຊ່ວຍຮັກສາສົມດຸນຂອງຮ່າງກາຍ ແລະ ອາລົມ.
4. ຫຼີກລ້ຽງຂອງຫວານ/ຄາເຟອີນທີ່ຫຼາຍເກີນໄປ: ເພື່ອບໍ່ໃຫ້ຮໍໂມນປ່ຽນແປງຜິດປົກກະຕິ.
5. ປຶກສາຈິດຕະແພດ: ຫາກອາການບໍ່ດີຂຶ້ນຄວນເຂົ້າພົບຈິດຕະແພດ ເພຶ່ອຫາທາງຮັກສາອາການຊຶມເສົ້າທີ່ເກີດຈາກລະດູການທີ່ປ່ຽນແປງນີ້.
